Definition and Its Purpose

 Definition and Its Purpose

Definition refers to the explanation of the meaning of a word, phrase, or symbol. A definition consists of two key components:

1. Definiendum: The word, phrase, or symbol that is being defined.

2. Definiens: The words or group of words used to define the definiendum.

For example:

In the statement, "Man is a rational animal,"

Definiendum: Man

Definiens: A rational animal

Purpose of Definition

The main purpose of a definition is to clarify the meaning of words, phrases, or symbols. Definitions serve the following functions:

a) To Increase Vocabulary: Language involves words, and some words may appear unfamiliar or new. Defining these words helps us understand their meanings and expand our vocabulary.

For example, the word "pound" can mean "a measure of weight" or "a unit of currency." Its meaning becomes clear when used in context, such as:

"His weight is fifty pounds" (measure of weight)

"I bought a book for five pounds" (unit of currency).

b) To Eliminate Ambiguity: Many words in a language are equivocal, meaning they can be interpreted in more than one way. While context often clarifies the intended meaning, some ambiguous words require precise definitions to avoid misunderstandings and verbal disputes.

For instance:

"Industry should be encouraged"

This statement could mean "hard work" or "industrial organization." Defining "industry" eliminates the ambiguity.

c) To Reduce Vagueness: Some words lack a fixed meaning and can be interpreted differently in different situations, leading to vagueness. This vagueness may result in differences of opinion. Defining such words helps resolve these differences by reducing their vagueness.

d) To Provide Theoretical Explanations: In some cases, definitions are not merely about meaning but provide a theoretical explanation of a term. For example, when a science student asks, "What is gravity?" or "What is heat?" they are seeking a theoretical understanding rather than just a dictionary definition.

e) To Influence Attitudes: Definitions can also be used to influence people's attitudes or emotions. Some terms are defined with the intention of appealing to emotions or persuading others.

For example:

"Vedanta is a scientific religion for the modern man."

Here, the definition aims to appeal to modern individuals and influence their attitudes. Such definitions are expressive rather than merely informative.

In conclusion, definitions serve various purposes, from clarifying meanings and resolving ambiguity to providing theoretical insights and influencing perspectives.

व्याख्या आणि तिचा उद्देश

व्याख्या म्हणजे एखाद्या शब्द, वाक्यप्रचार किंवा चिन्हाचा अर्थ स्पष्ट करणे. व्याख्येमध्ये दोन महत्त्वाचे घटक असतात:

1. व्याख्येय (Definiendum): ज्याचा अर्थ स्पष्ट केला जातो, तो शब्द, वाक्यप्रचार किंवा चिन्ह.

2. व्याख्यात (Definiens): व्याख्येय स्पष्ट करण्यासाठी वापरलेले शब्द किंवा शब्दसमूह.

उदाहरणार्थ:

"मनुष्य हा तर्कशुद्ध प्राणी आहे" या विधानात,

व्याख्येय: मनुष्य

व्याख्यात: तर्कशुद्ध प्राणी

व्याख्येचा उद्देश

व्याख्येचा मुख्य उद्देश म्हणजे शब्द, वाक्यप्रचार किंवा चिन्हांचा अर्थ स्पष्ट करणे. व्याख्या खालीलप्रमाणे विविध उद्देश पूर्ण करते:

अ) शब्दसंग्रह वाढवण्यासाठी: भाषेमध्ये अनेक नवीन किंवा अपरिचित शब्द असतात. अशा शब्दांची व्याख्या केल्याने त्यांचा अर्थ समजतो आणि आपला शब्दसंग्रह वाढतो.

उदाहरणार्थ, "पाउंड" हा शब्द "वजनाचे मोजमाप" किंवा "पैशाची एकक" असा अर्थ दर्शवतो. पण तो वाक्याच्या संदर्भानुसार स्पष्ट होतो:

"त्याचे वजन पन्नास पाउंड आहे" (वजनाचे मोजमाप)

"मी पाच पाउंडला एक पुस्तक विकत घेतले" (पैशाचे एकक).

ब) अस्पष्टता दूर करण्यासाठी: भाषेत अनेक शब्द बहुअर्थी असतात, म्हणजे त्यांचा अर्थ वेगवेगळ्या प्रकारे घेतला जाऊ शकतो. संदर्भामुळे अनेकदा अर्थ स्पष्ट होतो, पण काही शब्दांमध्ये अस्पष्टता असते आणि त्या शब्दांची स्पष्ट व्याख्या केल्याने गैरसमज टाळता येतो.

उदाहरणार्थ:

"उद्योगाला प्रोत्साहन दिले पाहिजे"

या विधानात "उद्योग" म्हणजे "परिश्रम" की "औद्योगिक संस्था," हे स्पष्ट नाही. अशा शब्दांची व्याख्या केल्याने अस्पष्टता दूर होते.

क) संदिग्धता कमी करण्यासाठी: काही शब्द निश्चित अर्थ नसलेले असतात आणि वेगवेगळ्या परिस्थितीत वेगवेगळ्या प्रकारे अर्थ लावला जातो. अशा वेळी अशा शब्दांच्या अस्पष्टतेमुळे मतभेद होऊ शकतात. व्याख्या करून या शब्दांची संदिग्धता कमी करता येते.

ड) सैद्धांतिक स्पष्टीकरण देण्यासाठी: काही वेळा व्याख्या केवळ अर्थ समजावण्यासाठी नसते, तर त्या शब्दाचा सैद्धांतिक दृष्टिकोन स्पष्ट करण्यासाठी असते. उदाहरणार्थ, शास्त्रशिक्षण घेणाऱ्या विद्यार्थ्याने विचारले की, "गुरुत्वाकर्षण म्हणजे काय?" किंवा "उष्णता म्हणजे काय?" तर तो केवळ शब्दकोशातील अर्थ नव्हे तर सैद्धांतिक स्पष्टीकरण अपेक्षित असतो.

ई) दृष्टिकोन प्रभावित करण्यासाठी: कधी कधी व्याख्या इतरांचे दृष्टिकोन किंवा भावना प्रभावित करण्यासाठी वापरली जाते. काही शब्द भावनिक प्रभाव टाकण्यासाठी परिभाषित केले जातात.

उदाहरणार्थ:

"वेदांत हे आधुनिक माणसासाठी वैज्ञानिक धर्म आहे."

येथे परिभाषेचा उद्देश म्हणजे आधुनिक व्यक्तींना आकर्षित करणे आणि त्यांचे दृष्टिकोन प्रभावित करणे आहे. अशा प्रकारच्या व्याख्या माहितीपर नसून भावनिक असतात.

निष्कर्ष:

व्याख्या अनेक उद्देश साध्य करते, जसे की शब्द स्पष्ट करणे, अस्पष्टता दूर करणे, सैद्धांतिक समज प्रदान करणे आणि दृष्टिकोन प्रभावित करणे.